Borsa İstanbul'da son zamanlarda bazı hisse senetlerinde yaşanan sert fiyat hareketleri, küçük yatırımcıyı endişelendirirken, adli makamlardan gelen “manipülasyon” suçlamaları bu endişeleri doğruluyor. Sermaye Piyasası Kurulu (SPK) ise şüpheli işlemlere karşı sert yaptırımlarla piyasayı disipline etmeye çalışıyor.
Peki, manipülasyon nedir? Ve en önemlisi, borsada nasıl yapılır?
Manipülasyonun Tanımı ve Hedefi
En genel tabiriyle manipülasyon; bir hisse senedinin fiyatını, arz-talep dengesini bozarak veya yatırımcıların kararlarını yanıltarak, yapay şekilde etkileme şekli olarak belirtilebilir. Temel amacı genellikle düşük fiyattan alınan hisselerin, suni bir talep yaratılarak yüksek fiyattan satılması üzerinedir. Borsa İstanbul'da uygulanan yaygın manipülasyon yöntemleri şu şekilde sıralanabilir:
Algı Yönetimi (Dedikodu Yayma)
Sosyal medyada, forumlarda veya mesaj gruplarında “patlayacak hisse” iddiaları dolaşıma sokulur. Şirketin faaliyetlerinden bağımsız şekilde beklenti oluşturulur.
Tahta Yapıcılık (Hissenin Kontrolünü Ele Alma)
Belirli kişi veya gruplar bir hisse senedinin dolaşımdaki büyük bölümünü ellerinde toplar. Sonrasında fiyatları istedikleri gibi yönlendirebilir hale gelirler.
Sahte Emirle Hacim Şişirme
Alım-satım ekranlarına büyük miktarda emir girilip hızla iptal edilerek hacim varmış gibi gösterilir. Bu, yatırımcıda güven duygusu yaratır.
İçerden Bilgi Sızdırma (Insider Trading)
Şirket içi gelişmeler halka açıklanmadan önce öğrenilip pozisyon alınır. Duyuru sonrası fiyat yükselince satış yapılır. Bu, SPK tarafından en ciddi şekilde cezalandırılan taktiklerden biridir.
Zincirleme Emirlerle Fiyat Yükseltme
Aynı grup içindeki hesaplardan birbirlerine alış ve satış yapılır. Hisse sürekli işlem görüyor gibi gösterilerek hacim ve fiyat yukarı taşınır.
Hukuki tarafında neler var?
SPK, 6362 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu kapsamında manipülasyona ağır cezalar öngörüyor. Suç duyurusu, işlem yasağı, para cezası ve hatta hapis cezası manipülatörleri bekliyor. Son dönemde birçok kişi hakkında işlem yapılması, denetimlerin sıklaştığını gösteriyor.
